Kvað (hvað?) kann gera norsk líkari færøysk? Sér einn nærra á saki finnr einn snøggt út at mykið av úlíkskapinn er reint ortugrafisk millum dessa tvau málanna, so berra með djúpnorsk™ verðr norskinn mykið meira «færøyskr». Eitt av dei týðiligastu dǿmi er endingi -ið sum álmennt er skrivinn -et ‘pá norsk, men hevir nett sama úttala sum dann færøyska endingi.

Djúpnorsk er í dað heila meint áð vera nýnorskt talumál sum dað røynliga er í dag, men útan dansk-svenskr ortugrafí. Í staði(num?1) er dað tyft á færøysk og íslendsk, d.e. dann gamalnorski skrifttradisjóninn. Á mangir mátar hǿvir einn slíkr ortugrafí mykið betra til norsk málfǿri, av dí einn tekr frá eldra mál sum voks fram til dei úlíku form(un?2)um mið hava í dag. Soleiðis fær einn skriftformir sum hǿva fylgirétt til oll málfǿri. Tak t.d. bǿkr útan innskotssjølvljóð sum dei úlíku málfǿrum kunna setja inn sí eignu ljóð í, ellr ikki nǫkuð í dað heila. Bǿkr hǿvir til bǿkr, bøyka, bǿke(r), bǿku og bǿk. Bøker høvir til bǿke(r). Heldr ikki orð með -er sum hava einstavingstónalag fá detta innskotssjølvljóðið: fagr, gimbr, myrkr o.s.fr.. Dann nýnorska formi av gamalnorska meistari lýtr einn dífyri skríva sum meistr á grunn av tónalagið. Láni mynstr og sukr og, so vel sum svovl, sykl, gafl og vaktl. Jf. segnorði sukra, sykla og gafla.

Gamallr ð er ‹ð› á djúpnorsk. Detta ljóðið er berra hert á Sunnmǿri og lýtr dífyri hava ‹ð› fyri dei ikki-avvíkandi málfǿri ellis. Í álmenn úttala verðr detta ljóðið ikki úttalað. Soleiðis verða orð sum ‹tíð›, ‹jorð›, ‹húð› o.s.fr. úttalað (úttoluð?) /tí/, /jor/, /hú/. Með ‹ð› verðr úttala av nomn meira auðsýnt, m.a. ‹Óðinn›, ‹Fyrði›, ‹Horðaland›, ‹Harðang› og ‹Niðarós›. Dessi nomni verða tradisjónellt úttalað /Óinn, Ó(e)nn/ (/ón(s)-/), /Fỳre/, /Hòraland/, /Harang/ og /Nìarós/. Gamallr /ð/ er herðr til /d/ ettir /g/, /n/, /v/ og /l/: bygd, Agdir, kald, kundi, lavdi. Fyrrtíð av ná-segnorði hava dd fyri gamall ð: trúddi, náddi o.s.fr.. Hava hevir fengið ei bøyging lík ná-segnorði á statsnýnorsk, men detta orðið verðr bøygt sum i-linn segnorð á landsmál og dífyri og á djúpnorsk. Jf. segja.

Bøygingssystémið verðr soleiðis slík (tenktar formir í hokuklombr):

		ub. eintal	b. eintal	ub. fleirtal	b. fleirtal
sterkt inkikyn		tak	takið	tok	toki
	s.fall	[taki]	taki(nu?)	[tokum]	tok(un?)um
	e.fall	taks-	-	taka-	-
linnt inkikyn		stykki	stykkið	stykki	stykki
	s.fall	-	stykki	-	stykkjum
	e.fall	stykkis-	-	stykkja-	-
sterkt hannkyn		mann	manninn	menn(r?)	mennrnir
	s.fall	-	manni(num?)	-	monnum
	e.fall	manns-	-	manna-	-
linnt hannkyn nd-stomn		bóndi	bóndinn	bǿndr	bǿndrnir
	s.fall	[bónda]	bónda(num?)	-	bóndum
	e.fall	bónda-	-	bónda-	-
sterkt hokyn		brók	bróki	brǿkr	brǿkrnar
	s.fall	-	brókinni	-	brókum
	e.fall	brókar-	-	bróka-	-
linnt hokyn		genta	genta	gentur	genturnar
	s.fall	[gentu]	gentunni	-	gentum
	e.fall	gentu-	-	genta-	-

Fyri segnorðum:

kasta	kastar	kasta	kastaði	[kostuðu]	kastað(r?)	[kostuð]	kastað	kastandi
eta	etr	eta	át	átu	etinn	eti	etið	etandi
tenkja	tenkir	tenkja	tenkti	[tenktu]	tenkt	tenkt	tenkt	tenkjandi
hava	hev(ir)	hava	havdi	[hovdu]	havd(r)	hovd	havt	havandi
vilja	vil	vilja	vildi	[vildu]	-	-	viljað	(viljandi)
sjá	sér	sjá	ság	ságu	sédd(r)	sédd	sét	sjáandi

Sjølva málið

Málfǿringi í djúpnorsk er nógu konservatív og nærri færøysk, með bøygingsystémið méð. Hokyn eintal og inkikyn fleirtal eru t.d. heilt lík. Dífyri verða «danske lag» og «dansk log» dað sama: donsk log. Eigandi varaorð og lagorð fá sama formi í eintal hokyn og fleirtal inkikyn: bóki mí og húsi mí. Hann- og hokyn fá úlíkar bøygingar: bǿkrnar mínar og hestarnir mínir. Síðsti r-en verðr ikki úttalaðr, men skílr bundi form frá fleirtal, t.d. í dann vaksni manninn og vaksnir menn. Slíkir r-ar skrívu dei og á ellsti nýnorsk. Bundið fleirtal fær -u: dei vaksnu mennirnir. R heldr á fyristandandi a m.a. á eldri sunnmǿrsk (Aasen), so dað hét denn stóre tausa, men stóra tause. Með einn slíkr skilnað ljóta skriftformirnar og vera úlíkar, sum nær einn skrívr hennar og hestar með -r fyri úttaluformirnar henna og hesta.

Dǿmisetningar frá ymis mál:

Djúpnorsk™:
«Far til helvitis með dér!»
«Bóndinn havdi (havði?) sekshundrað sauðir.»
«Dei stóru hestarnir sprungu (p3)á grasslettunni.»
«Hann Knút frá Jónsgarði(num) stóð á taki(nu) og mokaði niðr snjó.»
«Ollum monnum deim sum detta brévið sjá ellr høyra sendir Ólav helsingi Guðs og sí.»
«Valgerð fór át Færøy(j)um fyr’ áð læra málið»

Færøysk:
«Far til helvitis við tær!»
«Bóndin hevði sekshundrað seyðir.»
«Teir stóru hestarnir runnu á grasslettanum.» 
«Øllum monnum teimum sum hetta bræv síggja ella hoyra sendir Ólavur kvøðu Guðs og sína.»
«Valgerð fór at Føroyum fyri at læra málið.»

Gamalíslendsk («norðrǿnt»):
«Ǫllum mǫnnum þeim sem þetta bréf sjá eða heyra sendir Ólafr kveðju Guðs ok sína.»

Svensk:
«Dra åt helvete med deg!»
«Bonden hade sexhundra får.»
«De stora hestarna sprang på gräsytan.»
«Alla män dom som det här brev ser eller hörer sender Oluf Guds og sin hälsning.»
«Valgärd drog åt Färöarna förr att lära sig språket.»

Víki – víkver, víkverir
Telamork – teli, telir
Agdir – egd, egdir; egda, egdur
Sætrsdal – sæbyggi, sæbyggja
Rogaland – (ryg?), rygir
Horðaland – horð, horðar
Voss – voss, vessir; vossa, vossur
Harðang(r) – harðeng, harðengir; harðenga, harðengur
Sogn – sygn, sygnir; sygna, sygnur
Fjorðarnir – fyrð, fyrðir (sunnfyrð, norðfyrð); fyrð(sk)a, fyrð(sk)ur
Mǿri – mǿr, mǿrir; mǿra, mǿrur  (sunnmǿr, norðmǿr)
Raumsdal – raumsdǿl, raumsdǿlir; raumsdǿla, raumsdǿlur
Trǿndalag (-log?) – trǿndr, trǿndr (trǿndir?)
Hálogaland – háløyg, háløygir

Djúpnorska umsetjingar:

Fleiri djúpnorskar umsetjingar:

«Nu kvíl deg, fót» av Ólav Nýgarð

Nu kvíl deg, fót; nu hev' dú vunnið fram;
hér søv mitt fjell í varmi sumarlindar.
Dað kennaspaka hjartað skiftir ham
í andardragi ífrá fjell og tindar;
dað finn 'ki fleira berg og bægigrindar.
og kensla ráðir svo rein og undirsam.

Dei samu dyskjagrái skuggarnir klengir
seg trábeitt niðr í djúpar gygrasengir,
og kvíta snórir heng í sveiv og slyng
um runda akslir; bárur blikraglansar
sum bringusylv nær unga brúrir dansar
og fysnubivinn gegnum bringa syng.

Hér kann dú kvíla deg á mosafeld.
Hinn sæli dag dú steig á dessir steinar
dá gekk dað dansalett um skarð og leinar,
sum vind og vengir yvir urð og deld,
um hol og haug, um skarv og skriðalaup, ...
með sól og sylv ór høgir salar draup ...
... Ho rauðnaði í sí yngð, ho bauð meg blómar;
og daginn rann sum straum, og hjartað saup
dann sǿti huningdám av lívsins sumar.

Dað kom einn kveld dá sælar ándir seig
með linnan sǫng til jǫrðs; dei ság vár fagnað,
og sǫnginn traut í tregaróp; dei steig
með storm til himils, bað um mannalagnað.

Dú jǫrð sum kennir detta hjartað banka
ímót dí bringa - hennar vesli fót
hev' festi einn stað á ditt trausta grjót;
áð trú um denna stund einn bivratanki
svív hít og leitar fram att denna kveld
og sít ei lívartíð søkkt i orðlaus agi ...

Dað rís fyr augu upp eit himitjeld
dar glímur skelv sum sól i bylgjudragið
og brár og brest með kvart dað augnaslagið.
Síg undan, bivradogg, sum sýnið blindar!
Lat augu kvíla út á dessi tindar
og lauga seg í løk og lónir blá!

... Dann sami heiti hug som ikki spaknar,
dað er dann sama øra elskhugstrá;
og ársins dumbuvev frá sýni raknar;
d'er allt svo skírt, men langt, so langt ifrá.
Dað ligg ein lengslubiv í bekkjasǫnginn,
og vindinn súsar gegnum lyng og strá
sin ævatóne, á svo líkt hinn gǫnginn
dá sæla byggdi reiðr av heitan trá.

- - -

Dann gamli haug i hyggjasæti kvílar
og blundar herða slút í sólar ro;
men vaknar tjørnir kastar strálekilar
til kennings með meg, skalkaglyrir, smílar
og spyr um eg hev' sama ærind nu -.

Dú bjarta dóttir át dað gamla fjell,
du blunkar møyarmildt mot harði strendir -
eit minni upp or dini djúpnir vell,
du gjǿlti, strauk meg með so mjúki hendir;
eg la' meg barnaleikinn í ditt fang;
dá bar dú dínar lippur upp til mínar,
svo hennar munn dann rauði rósafini
tok tankarnir, svo dei upp som lerkur sprang;
eg skauv ditt svala hold til síðu, lendi.
og sprang dað fjórðunglanga fjell til endi.

Á síðsta leiti stíg dan minnisveim.
Sjá høgi harði fjell er undan skotni
og stúp og gavlaberg er samangotni
til lívðarkvarmar um dann alvaheim.
Ein bekk spring nið og skek sinn kvíti bring
og legg seg blankøygð mitt í grønan vang;
han lystir kvíla dar ei ævi lang,
og freistar um d'er ráð áð gá í ring.

Og vindinn svív í tjúvaham og stel
seg fangi fullt av rari ljóð og lundar:
han fangar sullansong frá bekk som stundar,
han sveipir í sí kufta vârt og væl
dað linni hamrahull og alvaspel.

- - -

Dað stend í sami stað dað vesla sel
sum dað var løyst ór strakir tíðartaumar;
og ho hev' andað inn eit vík av sjæl
í vegg og við: høyr, tungført minni tel
og trøyir seg með skimt av hennar draumar.

Kvor alt hev' kvarað seg í síni minni
som svævði svalur inni logni reir:
ei einsemds ánd hev' hér sí draumevinna
með farni ting, og kviskrar svevnorð linni
at hér kann aldri henda nǫkuð meir ...

Men bakum alt sum augu sér og sansar
ligg lívið heitt ímót sinn himilport,
og allar hendir flettar ærukransar
át hann sum hev' dað allt til undir gjǫrt.

«Norðmanninn» av Ívar Ásinn

Millum bakkar og berg útmeð havið
hevir norðmanninn fengið sinn heim,
dar hann sjǫlv hevir tuftirnar gravið
og sett sjǫlv síni hús upp á deim.

Hann ság út á dei steinuttar strendr
dar var inginn sum dar havði byggt.
«Lat oss ryðja og byggja oss grendir
og svo eiga mið ruðninginn tryggt.»

Hann ság út á dað bárútta havið
dar var ruskutt áð leggja út á;
men dar leikaði fisk nið í kavið
og dann leikinn dann vildi hann sjá.

Fram á vetrinn stundum hann tenkti:
Gev eg var í eitt varmara land!
Men nær vársól í bakkarnir blenkti,
fekk hann hug til sí heimliga strand.

Og nær líðirnar grønka sum hagar,
nær dað lavir av blómar á strá,
og nær nætr er(u) ljósa sum dagar,
kann hann inginn stað vænari sjá.

«Málstríð á 1400-talið» av Arni Torp

No Eirik, kvað hava dið gjǫrt í dag, dú og Gunnar? Hava dið gjǫrt mykið galið? Dí at um dið hava dað, svo fær dú gyrðing (gjúrðing) veit dú.

Nei, nei, papi, mið hava inki gjǫrt nǫkuð galið, mið. Mið váru berra uppi í ásum henni, og dar ságu mið einn mann sum havði drepið einn elg sum hann stóð og fláddi.

Kvað segir dú, dreng(r), stóð hann og fláddi elgen? Nei, dað gjǫrði hann sanniliga inki, hann fló elginn! Og lát dú meg inki oftara høyra svovorðið barnamál frá dér! - Men - Kvar var dað dið ságu denna manninn, segir dú?

Jau, papi, hann stóð undir takið á sætrabúðinni vári.

Undir takið, kvað er no detta, kann du inki áð tala reint? No skal eg taka eitt tak - detta er eitt tak, so mykið du veit dað! Men dað sum er á sætrabúðinni vári, dað er þak - og no skal dú segja þak!!

þþþak!!

---

Rúnur / ᚱᚢᚿᚢᚱ:

Fyri áð ganga enndá djúpara, kann einn og skríva djúpnorskt™ med rúnur (skemtandi):
ᛑᛆᛆ ᚿᛦᛐᛐᛆᚱ ᛂᛁᚿᚿ ᛑᛂᛁ ᛌᛁᚧᛌᛐᚢ ᚱᚢᚿᚢᚱᚿᛆᚱ ᛌᚢᛘ ᛘᛁᚧ ᛌᚴᚱᛁᚡᚢ ᛘᛂᚧ ᚼᛂᚱ ᛁ ᚿᚮᚱᛂᚵ: ᚿᚮᚱᛌᚴᛆᚱ ᛘᛁᛚᛚᚢᛘᛆᛚᛑᚱᚱᚢᚿᚢᚱ. ᚱᚢᚿᚢᛌᚴᚱᛁᚠᛐᛁ ᚼᛂᚡᛁᚱ ᛁᚴᚴᛁ ᛐᛂᛁᚴᚿ ᚠᛦᚱᛁ ᛚᛁᚮᚧᛚᛂᚿᚵᛑ, ᛑ.ᛂ. ᛐᛂᛁᚴᚿ ᚠᛦᚱᛁ ᛐ.ᛑ. ᚮᛕᛁᚿᚿ ᚮᚵ ᛐᚱᚮᚿᚵᚱ ᚮ. ᛑᛁᚠᛦᚱᛁ ᚡᛂᚱᚧᛆ a, e, i, o, u, y ᚮᚵ ø, ᚮᚵ á, é, í, ó, ú, ý ᚮᚵ ǿ ᛚᛁᚴᛁᚱ. ᛌᛚᛁᚴᛐ ᛂᚱ ᛁᚴᚴᛁ ᛌᚮ ᚵᚱᛂᛁᛐᛐ ᚿᛅᚱ ᛑᛂᛌᛌᛁ ᛐᛂᛁᚴᚿᛁ ᚠᛆᛆ ᚢᛚᛁᚴ ᛚᛁᚮᚧ. ᛂᛁᚿᚿ ᚼᛂᚡᛁᚱ ᚼᛂᛚᛑᚱ ᛁᚿᚵᛁ ᚱᚢᚿᛆ ᚠᛦᚱᛁ ᛒᚮᚴᛌᛐᛆᚡᛁᚿᚿ j.
(Nei, rúnur hǿva díverra ikki nǫkuð sérliga…)

 

Dei djúpnorsku forminar:

Eintal	Fyrsti pers.		Annarr pers.		Triðji persón
Nemnifall	eg		dú		hann	ho	dað
Undirfall	meg		deg		hann	hana	dað
Síðufall	mér		dér		honum	henni	dí
Eigarfall	minn		dinn		hass	hennar	dess
Fleirtal	Fyrsti pers.		Annarr pers.		Triðji persón
Nemnifall	mið	(mér?)	dið	(dér)	dei
Undirfall	okkr	oss	dykkr	dyðr	dei(m?)
Síðufall	okkr	oss	dykkr	dyðr	deim
Eigarfall	okkar	vár	dykkar	dyðar	deira

 

Eigarformirnar, með kyn:

Eintal	Fyrsti persón				Annarr persón		Triðji persón
Hannkyn	minn		mínir		dinn	dínir	hans	hennar	dess
Hokyn	mí		mínar		dí	dínar
Inkikyn	mitt		mí		ditt	dí
Fleirtal	Fyrsti persón				Annarr persón		Triðji persón
Hannkyn	várr	várir	okkar	okkrir	dykkar	dykkrir	deira
Hokyn	vár	várar	okkur	okkrar	dykkur	dykkrar
Inkikyn	várt	vár	okkart	okkur	dykkart	dykkur

Peikandi varaorð:

Eintal	Hannkyn	Hokyn	Inkikyn
Nemnifall	denna	denna	detta
Síðufall	dessum	dessi	dessu
Eigarfall	dessa	dessar	dessa
Fleirtal	Hannkyn	Hokyn	Inkikyn
Nemnifall	dessir	dessar	dessi
Síðufall	dessum
Eigarfall	dessa

 

Determinativ:

Eintal	Hannkyn	Hokyn	Inkikyn
Nemnifall	dann	dann	dað
Síðufall	dí (deim?)	dí (deim?)	dí
Eigarfall	dess
Fleirtal	Hannkyn	Hokyn	Inkikyn
Nemnifall	dei
Undirfall	dei (deim)
Síðufall	(deim)
Eigarfall	deira

Stutt lista yvir orð sum fá aðrir skrívimátar á djúpnorsk™:

fagr. Frá gamalnorsk fagr með r-inn í rótinni. Fair’e o.l. í málfǿrum (d.e. fagr með nýr –r).

gimbr. Soguligt og málfǿriligt. Gamalnorsk havði trúliga báði gymbr og gimbr.

meistr. Gamalnorsk meistari, men áverkað av týsk á nýnorsk og hevir tónalag 1, og -e-.

gafl. Lánorð með tónalag 1.
sukr.
sykl.

trobl, trubl. Frá engelsk trouble og hevir tónalag 1.

kípr. Frá cheap, men með tillagdr lagorðs-r (kjíp’e).

fengsl. Gamalnorsk fangelsi, men hevir ofta tónalag 1 á norsk. Fengsl í Schjøtt-orðbókinni.

bitr. Visst frá lágtýsk, men gamalnorsk havði og orðið bitr (bitandi).

gygr. Gn. gygr.

aðrir «andre». Formi a(i)re finnst í málfǿri, meðan andre er ei analogisk form frá annarr.

(andrir. Annarr skrívamáti fyr aðrir. Trúliga analogiska frá annarr > annrir, með nnr > ndr.)

áð. Merki fyr nemniformi: Áð vera. Ð-inn fyr soguligir grunnar. Gn., fær. og isl. at.

trøyja. Jf. treyja á íslendsk.

vats-. Gn. vaz, men fyr áð betra vísa samanhanginn með vatn fær dað eitt (úljóðandi) t.

vætska. Av vátr.

beitsk. Av beit/bíta.

Bergn. Dann (vestr)norska formi Bjǫrgvin verðr fyri nǫkur for sér, svo dá er Bergn den hǿviligaste skrívamátinn á djúpnorsk™. Namnið hevir tónalag 1, trúlega frá týðsk, men er ikki bundið hannkyn. Ein einskildr -n er dífyri nóg, jamfǿr orð sum eign. Í tillegg er úttala vorði Bern í nǫkur málfǿri, með sama g-burtfallið sum í orð sum morgna.

Lengri lista

---

Ting eg er úvissr á:

Skulu namnorði og lagorði í hannkyn hava -r (hestr og kaldr)? Detta hǿvir til málfǿri með formir sum hest’e, kald’e, hest’u, kald’u osb.

Skal djúpnorsk™ skilja gamall kv og hv? Nǫkur málfǿri hava kv í orð sum kvinna, men ikki í t.d. kvað. Vinjar m.a. hevir høtt frá h-inn í hvat. So hava onnur málfǿri gv, og nǫkur hava v. Dá fá mið hvað, hval(r), hvessa, og kvað, kvinna og kveld(r).

Er djúpnorsk™ berra ortugrafiskt, ellr eldra í orðtilfang og bøygingar með?

-r í fleirtal av lagorð er studdr av fleirtalsformi kalda á staðir dar. Bundi form hevir -e í hokyn. Dessar formirnar eru ventaðar frá eldri -a og ­-ar. R-inn heldr á a, jamvel um hann sjølvr fellr. Darímót verðr -a veikt til -e. Merknað: Valdi áð nytta -r fylgirett dar dað er soguligt.

Kvorsu skríva mið síðufallsformirnar? Síðan málfǿri hava so mangar úlíkar formir er dað kann henda best á berre nytta dei soguligar, so síðufall av hest verðr hestinum. Detta svarar til og með betra til formirnar hestem og hestom í Øystridalinum en dað hesti ger. Samaleiðis með høy með síðufallsformi høyná (Sunnmøri) og liknanda.

		*hestim	→	hestem (hesti/heste?)
hestinum	→	*hestum
		*hestin	→	hesti/hesta/heste/hestæ
høynu	→	*høynum	→	høyná

Dað var dað.

---

1. Fyr’ áð skilja t.d. holmi (linnt hannkyn) og holmi (síðufall av holm) ljóta mið kann henda skríva holminum?

2. Skilr nǫkuð málfǿri millum úbundið og bundið fleirtal av síðufall?

3. Pá er ei gomul avstytting av uppá, so áð skríva dað sum eitt eigið orð er greitt á djúpnorsk™.

---