Byrja den 1ste februar 2021. Sist umgjord den 8nde november 2024.

Høgnorsk umsetjing

Crowdin-sida fyre den offisielle umsetjingi

Eg hev i lang tid fyreslege fyre Mojang å leggja inn høgnorsk i Minecraft, og i byrjingi av 2024 vard målet endelega lagt inn i umsetjetolet Crowdin. I september 2024 vard Minecraft: Java Edition tilgjengt på høgnorsk.

D’er myket som skil seg frå den nynorske i den høgnorske umsetjingi, millom annat at nyare normer, jamvel dei uskrivne, hava myket mindre å segja. Umsetjingi skal vera etter høgnorsk / landsmålsk tradisjon og då fylgjer det med at det ikkje er fleirtalet som skal styra, etter di den landsmålske tradisjonen er halden i hævd av langt færre. Difor skal norskt ordtilfang koma yver det lånte, um det so er mindre kjent fyr’ ålmenta i dag.

Av ting som verda onnorleides i høgnorskumsetjingi er desse nokre av dei vegtugaste:

Lasta verd lada. Soleides lada ned, nedladd / -t, lad ned o. s. fr. fyre lasta ned og nedlasta.
Norske ord som jordeple fyre potet, alda fyre frukt, fjerrflytja fyre teleportera, dvergsmide fyre krystall o. s. fr.
Endå meire grunnleggjande og norskrøtt mål en nynorskumsetjingi. Finn helder upp ord en å nytta eit krunglut eitt.
mangtal av segnord. Det er rett nog ikkje vanlegaste høgnorsken, men mangtal lyt med.
(uvisst) Sidefall slik det er nyttat i t.d. Heimsyn. D.e. berre i mangtal: i hondom. Eintalsformene kunde ha’ voret med (i yververdenne, i steinøydonne), men då er eg uviss på um formene frå Mållekken eller Norsk Grammatik ero best. Formene i Norsk Grammatik er -e fyre både (sterkt) hannkyn og inkjekyn, men -em og -in på Mållekkem. Valet stend då millom i skogem og i nærleikam, elder i skoge og i nærleika. Lika eins fyre sterkt og linnt inkjekyn (-in og -an mot -e og -a). Difor er det tryggast med berre mangtal, av di det hev større tradisjon i skrift, og er jamt yver -om.
Dei typiske skilnadene: Hava og heve fyre ha og har, ganga og gjeng fyre gå og går, standa og stend fyre stå og står, segja fyre seia o. s. fr.
Norsk Ordbog frå 1873 og Grunnmanuskriptet som grunnlag, ikkje Nynorskordboka (UiB-ordboki). Språkrådet er ingen autoritet i høgnorskumsetjingi og det som måtte vera likt skal vera frå ei røynleg vurdering av kvat som er best og ikkje berre fylgja ordboki blindt.

Høgnorsknormi

Høgnorsk heve mange former, men umsetjingi lyt nytta den med mest samtykke. Ho skal ikkje vera meir konservativ en landsmål, men samstundes halda seg undan nyare og stundom lånte former som stå. Elles lyt umsetjingi skilja seg frå den gjeldande nynorske og vera meir en eit avbrigde av denne. Det er òg vegtugt å hugsa at detta ikkje verd kvardagsmål eller slik det kjennest naturlegast å skriva høgnorsk, snøgt, i heilt ålmenne høve, men ein myket gjenomtenkt målbunad, der det estetiske er vel so vegtugt som bòdskapen. Torvi for ei meir «demoktatisk» målføring grunnad på det vanlegaste i moderne skrift er større i nynorskumsetjingi, som skal nå ut til alle nynorskingane, men høgnorskumsetjingi er for dei som ynskja retteleg høgnorsk, um det so er mindre vanlegt i dag.

Sermerkte fråvik og hugsereglar

ei blokk – mange blekker (einstavingstonelag)

Minecraft-umgripet block er so serskilt i tyding, og ikkje minst innarbeidt, at det luraste trulega er å nytta nokot likt på norsk, um so blokk ikkje heve denne tydingi frå gamalt. Då vert det soleis eit eiget sermerkt ord/umgrip knytt til Minecraft-verdi, utan tyglane frå det røynlege ordet, og kann få ei bøygjing etter mynster frå nedervde ord. Det norske ordet blokk, jamvel um det lånt frå tysk gjenom dansk, heve i sume målføre fenget mangtalsbøygjingi blekk´er, og d’er òg denne me hadde ventat frå eit nedervt norskt ord (← *blǫkk, jf. isl. blökk).

Bøygjingi kunde òg ha voret blakker liksom isl. blakkir, men det heve ’kje den same målføre-studnaden som nemnd yver her.

verda – verd – vard – vorde

Segnordet verta/verda hev -d- i umsetjingi, etter landsmålsnormi hans Ivar Aasen.

fyre er skrìvet som fyr’ framfyre sjølvljod.

I umsetjingi er for/fyre skrìvet med fullformi fyre, og denne er avstytt til fyr’ framfyre sjølvljod. Soleides t.d. «fyr’ å gjera». Formi for er berre nyttad fyr’ engelsk too (for mykje, for langt o. s. fr.).

Utbreidt bruk av avstytte former.

Munnlege avstyttingar som kann ’kje, d’er og ’nom / ’nne ero nyttade i skrift.

Gjenomført u-ljodbrigde i hokyn av lagord.

T.d. former som svort og long, men òg kór fyr’ hokyn av kvar (gn. hvǫ-, liksom hvá-, verd kó- på nynorsk, jf. eikor ← einhvǫr). Detta gjeld ikkje i lagformene av segnord (t.d. skadd av skada), di u-ljodbrigde i desse ikkje finst på nynorsk, ikkje eingong i Sætesdal.

Nokre ord som ero ulike deim i nynorskumsetjingi

Høgnorsk	Nynorsk	Merknad
dvergsmide	krystall	Dvergsmide er ’kje eit utbreidt namn for krystall i dag, men gløymt er det ikkje, fyre jamvel Nynorskordboka heve dvergsmie. Elles hava både Grunnmanuskriptet og Norsk Ordbog ordet.
jordeple	potet	Eg tenkte på å nytta jordeple allstad, men var rædd det kom til å vera merkande, soleides at nokon «tok saki i eigne hender» og fór åt Crowdin. Eg vil ikkje hava normgalne petimetrar til å pirka i umsetjingi. Då verd trulega honom, undan og verkty offer fyre rettingi.
fjerrflytja	teleportera	No hugsar eg ikkje um detta er nokot eg fann eller fann på sjølv, men d’er ikkje vandare en at ein flyt noko til ein fjerr stad, nett som at eit fjerrsjå syner eit fjert sjå.
alda	frukt	Einast nyttat i koralda, som korkje likjest nokor røynleg alda, elder heve teke namn frå ei. Det tarv ikkje vera alda, men eg tykkjer det er greidt å nytta ordet. Frukt er i alle høve uturvande.
brandgul	oransje	Her stend valet millom brandgul og raudgul. Sidan raudgul kann vera ein raudleg gul trur eg samanlikningi med brand er tryggare. Nokon røynleg vande er det ikkje med raudgul, so det spyrst kvat folk tykkja.
kyndel	fakkel	Eg skulde gjerne ha nyttat kyndel i nynorskumsetjingi, men folk hava jamvel synt mothug til asen fyr’ esel, so eg vil ’kje brigda nokot folk ero so vane med, serlega ikkje nær det strengt teket ikkje er galet med fakkel.
skjåvengja	skinnvengje	Skjåvengja læt rett og slett betre. Det er dessutan meir grannsamt, av di dei hava skjå i vengjom, som rett nog er eit slag skinn, men det er ikkje som hud. D’er elles hovudformi hjå Aasen.
lekk (-jer)	lenkje	Vanlegt i høgnorskrørsla heve voret lenk elder lekk, etter di lenkja er rangt umsett frå engelsk der dei ikkje hava skilnaden. Ein «link» er ein lekk i den lekkja som er heimsveven.
~~hått~~ stòda	modus	D’ero andre ord som òg høva her, m.a. lag, elder det halvnorske måte, men hått er eit godt ord med høvande tyding til mykje. Like vel er det yverskygd av måte og form, so det kann vera greidt å få fram i ljoset att. Eg hev byrjat med å nytta stòda i umsetjingi. Det treng sjølvsagt ikkje enda som det um folk hava betre hugskot då.
lada	lasta	Når det heiter download på engelsk og me i alle år hev havt lada skip og lada byrsor, so både kann det – og lyt det – heita lada ned på norsk. Lasta er rett og slett eit heilt uturvande ord, som ikkje berre er eit nylaga ord etter tyske last, men som jamvel skyv til sida norske lada som alt havde rette tydingi og var i bruk til nett dei same tingi. Um det so hev vorte slik at lada er sét ulikt i dag, m.a. med lading av telefon, so er lasta inkje godt andreval. Der er det best med noko norskt som liknar det norskdanske, t.d. lessa til lass (lasta hev ikkje eingong ljodbrigde).
sløda	kappe	Sløda er eit norskt ord som kann tyda um lag det same som kappa, og stend i Dansk-norsk ordbog av Steinar Schjött. Ordet hev tydingi «et sidt Klædningsstykke, en stor Vams eller Kappe» hjå Aasen. I Norsk Ordbok 2014 er andre tydingi «sidt kledeplagg; stor kappe, kufte». No er ikkje tystykket ein ber på ryggen i spelet nokor stor kufta eller kappa, men det det er sidt, og høver til fyrste tydingi av ordet «Slæb, noget som man drager efter sig».

Ting å tenkja på

Med denne umsetjingi hev me eit godt høve til å fremja alt, so me kann ganga for Aasen-formene -arne og -erna um me vil. Spursmålet då er um Minecraft, utan utgreiding um uttala (d.e. nn(j) / dn for ⟨rn⟩), er den beste måten å syna denne stavnaden.
Skal sidefall (um umsetjingi skal nytta det) òg koma fram i varaordi og lagordi der det finst? T.d. i dessom / ollom / minom hondom, eller med eintal: i hinne handenne, i dessom skogem o. s. fr.. Med sidefall i desse ordi vert det slik.

Eg hev grave og fann anten skriftlegt eller talemålslegt grunnlag for desse formene:

	hannkyn	hokyn	inkjekyn	mangtal	annat
denne	dessom	desse	desso	dessom
min	minom	minne	mino	minom
den	deim		di	deim
all	-			ollom
kvar	kvòrjom	-	kvòrjo	kvòrjom	(kór-, kvèr-)

Er det best med auga eller augat? Det ser ut til å vera ein regel at all -at vart -a, men det kann godt vera av di dansk ikkje hev -at og verkar ikkje som grunnlag for den sers danskbundne statsnynorsken. Jamfør daud ⟨d⟩ anna en i ord som likjest dansk.
Korleis skal segnordi vera bøygde? Med -ade, -at som hjå Aasen, eller -a, -a som i seinare umbrøyte? Skal lagformi av dei sterke vera -et eller -e?

Ordlista

attempt sjå try
azalea lyngrosa
backup trygdaravrit
couldn’t kunde ikkje
disabled avslege
enabled påslege
failed to sjå couldn’t
icologer isbue (denne kom ikkje med i spelet)
illager illbue
illusioner sjonkvervar
pillager ransbue (for å rima på bygdarbue)
powder snow mjøll, (i samansetjing) mjell-
spore (blossom o.s.fr.) mose
squid spruta (squid tyder akkar, men dyret i Minecraft hev åtta armar i staden for tio, og er soleis ei vanleg spruta)
try freista, ~ again freista å nyo
village bygd

villager bygdarbue

vindicator hævdar
warden vord
world heim

Ting frå nye utgåvor

I enden av september 2024 kunngjorde Mojang at spelet skulde få eit nytt bleikt grått lende med ei mengd med nye emne og vokstrar, og eit nytt skræmsl. Tavla under her gjeng inn på alle dei nye namni.

Engelsk	Norsk	Merknad
creaking	~~knerkande~~ knerk ha.	Knerken er som ein lùt av skogen sjølv, med skap av eit stykke tre som løyner seg millom trestomnane. På engelsk vert han kalla creaking eller the creaking (beint fram ‘den knerkande’), men spursmålet er um me skal nytta same ordlaging på norsk. Skal skræmslet hava namnet knerkande av uferdug lagform skulde det nog ha vore laga um til eit namnord med ålmenn namnordsbøygjing. Soleis bunden form knerkanden og fleire knerkandar. Eg hev fyrebils kalla skræmslet knerk, liksom ljodet, og det tykkjest gjeva namnet litt av den same tvitydingi som creaking, som òg er namnet på ljodet. Soleis vert skræmslet som ei ikjøting av dei nefse ljodi ein høyrer bleikhagen. Same kva me endar med er både knerk og knerkande betre en knerkar slik nokre mål diverre hev umsett det. Vanden med -ar er at det fastset ein som gjer gjerningi (agens), og dreg det burt frå tanken um at det er sjølve knerken i skogen som fylgjer deg. Slik eg kjenner det gjer ein tydeleg agens skræmlet meir turrt og keidsamt en um det fær vera uklårt. Umsetjing i andre mål: Tydsk: Knarz (etter knarzen ‘knerka’), svensk: knarrträd, islendsk: brakandi, polsk: trzeszcz (knerkeljodet).
creaking heart	~~knerkehjarta~~ knerkadal ha.	Det engelske namnet ser ut som at det er hjarta som knerkar, og det kann nog vera sant det mèd, men det er vel heldst uppkallat etter skræmslet. Same kvat kjem det naturlegare å nytta ei samansett form på norsk. D’er seinre kunngjort at spelet òg fær eit slag kvåda som likjest knerkehjartat på lìt, og spursmålet er då um heart hev’ å gjera med heartwood ‘adalved’. Kvat kunde då umsetjingi ha’ vore? Kann henda knerkadal (knerkâl)?
pale garden	bleikhage	Ordet garden er ikkje nytta nokon annan stad i spelet, so detta lendet innfører i so fall eit nytt umgrip. Skal det vera hage, eller finst det betre ord?
pale oak	bleikeik	Eit bleikt (og folnat) avbrigde av myrkeiki.
pale moss	bleikmose	Denne mosen likjest eit det slaget grå lav som ofte heng frå tre, på norsk kallat skjegglav, strylav o. s. fr., men når dei hev valt å kalla det moss på engelsk i staden for lichen ‘lav’ må me berre tru det var eit medvitet val at det skal vera mose og ikkje lav. På bokmål, derimot, hava umsetjarane gjenget myket sterkare mot å gjera bleikhagen til eit slag norsk æventyrskog, der bleikmosen heiter hyldrestry (skogen heiter elles huldreskog). Å knyta ein slik parallell til norsk folketru kann i nokre høve vera greidt (t.d. draug / sjodraug fyre drowned), men nett her er det litt for myket. Hadde huldrefolk voret ein ting i Minecraft hadde ein røynlega fundet deim i skogen.
resin	kvåda	Eit slag sevja frå bleikeiki, men jamvel um eik ikkje er eit bartre er detta snarare ei kvåda. Grunnformi åt kvåda er kvådeklumpar som ein so kann herda med omnen og nytta til ymse blekker.
eyeblossom	augblom	Uvisst um blomen skal heita augneblom, augeblom eller berre augblom. Han hev eitt ljosande «auga», so namnet lyt nog heldst nytta eintal (auge-), men ser me på korleis ord med eintal auga ofte ter seg på norsk er stomnen aug- vel so venta.